با رشد روز افزون معاملات تجاری در سطح جهان در سالهای اخیرظهور پدیده تجارت الکترونیک و نیاز ساختاری تجارت به حضورفعال و قدرتمند بانکهاجهت نقل وانتقال منابع مالی،بانکداری الکترونیک نیز به عنوان بخش تفکیک ناپذیر از تجارت الکترونیک مطرح شد.
پدید آمدن دو مفهوم جدیدبا عنوان پول الکترونیک E-MONEY وانتقال الکترونیک منابع EFT یاElectronic Founds Transfer اساس شکل گیری بانکداری الکترونیک پایه ریزی شد.
در واقع بانکداری الکترونیک اوج استفاده از فناوری انفورماتیک و ارتباطات و اطلاعات در جهت حذف دو قید زمان و مکان از خدمات بانکی است.
تعاریف بسیاری از بانکداری الکترونیک ارائه شده است،اما به طور کلی می توان گفت بانکداری الترونیکی عبارت است از فراهم آوردن امکاناتی برای کارکنان در جهت افزایش سرعت و کارایی آنها درارائه خدمات بانکی در محل شعبه و همچنین فرایندهای بین شعبه ای و بین بانکی در سراسر دنیا و ارائه امکانات سخت افزاری و نرم افزاری به مشتریانی که با استفاده از این خدمات بتوانند بدون نیاز به حضور فیزیکی در بانک،در هر ساعت از شبانه روز (24 ساعته)از طریق کانالهای ارتباطی ایمن و با اطمینان عملیات بانکی دلخواه خود را انجام دهند.
گفته می شود اگر در جامعه ای بانکداری الکترونیکی شکل بگیردباید به رونق تجارت الترونیک نیز امید بست،چون بانکداری الکترونیکی خود پیش نیازی برای ورود به دنیای پر رمز و راز تجارت الکترونیکی است.
در حالی که در کشورهای دیگربانکها،کارت و دستگاههای خود پرداز را دراختیار مشتریانشان قرار می دهند،در کشور ما مردم بایدپولهایشان را نزد بانک بسپارندتا بتوانند کارت دریافت کنند،گرچه با وجود این هم مطمئن نیستندکه بدون حمل و نقل پول از کارت استفاده نمایندو در حالی که خرید ساختمان برای افتتاح شعب مزیت و سرمایه ای برای بانکهای خارجی به حساب نمی آید،اما بانکهای کشورمان افتتاح شعب جدید را به عنوان سرمایه گذاری و سوددهی بالای ساختمانها دریافته اند،مساله ای که دور از ذهن هیچ اقتصاددانی نیست.
با تمام تفاسیر فوق نباید از مزایای بانکداری الکترونیکی غافل شد،زیرا بانکداری الکترونیک وسیله ای برای کاهش هزینه هاو افزایش کارایی و نیز ایجاد ارزش افزوده جهت مشتریان می باشد،چون امروزه مشتریان وقت کمنتری برای انجام فعالیتهایی مانند مراجعه حضوری به بانک را دارند و طالب خدمات سریع وراحت می باشندو برای آنها نیز هزینه کمتری داردو به ساعت باز شدن بانکها و یا محل آنها مریوط نمی شود.
همچنین هزینه ارائه خدمات الکترونیکی خیلی کمتراز ارائه همان خدمت از طریق باجه می باشد،بنابر این با تشویق مشتریان برای انجام مبادلات بانکی الکترونیکی،بانکها به طور قابل ملاحظه ای هزینه های عملیاتی خود را کاهش می دهند.
با توجه به موارد فوق بانکهایی که انواع خدمات الکترونیکی را به مشتریان خود ارائه می نمایند مایلند که فرایند پذیرش سریعتر انجام گیرد،زیرا اگر این خدمات سریعتر مورد پذیرش مشتریان قرار گیرد،سرمایه گذاری بانکها نیز سریعتر جبران خواهد شد.بنابر این هرقدر بانکها بتوانند سرعت پذیرش خدمات الکترونیکی خود را توسط مشتریانشان افزایش دهند،خواهند توانست سریعتر به سودآوری دست یابند.
البته مزایای بانکداری الکترونیکی نه تنها به کاهش هزینه ها منجر می شود،بلکه با فرهنگ سازی می توان به آثاراجتماعی و اقتصادی آن رسید.کاهش هزینه چاپ اسکناس ،بهداشت و کنترل ترافیک از آثار مشهود این فرهنگ سازی خواهد بود.
ابزارهای مورد استفاده در بانکداری الکترونیک
اهم ابزارهای مورد استفاده در بانکداری الکترونیک عبارتند از:دستگاههای خودپرداز،پایانه های فروشگاهی،انواع کارتهای هوشمند، شبکه شتاب بین بانکی،بانکداری تلفنی،موبایل بنکینگ وبانکداری اینترنتی .
به طورکلی می توان گفت که بانکداری الکترونیکی شامل سیستمها یی است که مشتریان را قادر می سازد تا در سه سطح اطلاع رسانی،ارتباط و تراکنش از خدمات و سرویسهای بانکی استفاده نمایند.
1-اطلاع رسانی
ابتدایی ترین سطح بانکداری الکترونیکی می باشد که بانک اطلاعات مربوط به خدمات و محصولات وعملیات بانکی خود را به مشتریانش معرفی می نماید.(مثلا از طریق اینترنت)
2- ارتباطات
این سطح از بانکداری الکترونیکی امکان انجام مبادلات بین سیستم بانکی و مشتری را فراهم می آورد.
3- تراکنش
این سیستم متناسب با نوع اطلاعات و ارتباطات خود از بالاترین سطح ریسک برخوردار است و با یک سیستم امنیتی کنترل شده قادر است،عملیاتی چون صدور چک ،انتقال وجه و افتتاح حساب را نیز انجام دهد.
نتیجه گیری:
با گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات تمامی ابعاد زندگی بشر امروز به ویژه بعد اقتصادی آن دچار تحولی عمیق و بنیادین گردیده است و این روند همچنان ادامه دارد. به جرات می توان گفت که عدم توجه به این روند و تاخیر در هماهنگی با آن موجب اختلال در روابط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی می گردد. حضور در بازارهای جهانی با استفاده از شیوه های موفق و کارآمد از جمله ضرورتهای تطبیق با نظام بین المللی کنونی است بدون تردید بهره‌گیری از فناوری اطلاعات در زمینه‌های مختلف تجاری و مالی یکی از ابزارهای لازم برای افزایش کارایی تجاری در اقتصاد ملی است. استقرار نظام ملی بانکی کارآمدی که ضمن ارتباط با سیستم های بین المللی توانائی ارائه خدمات بانکی نوین را نیز داشته باشد از ضروریات استقرار نظام تجارت الکترونیک در کشور باشد. در این زمینه اقداماتی از دهه هفتاد آغاز گشته و طی چندسال گذشته نیز با ایجاد برخی زیرساختهای لازم (از جمله زیرساختهای قانونی و مخابراتی) رشد آن شتاب فزاینده‌ای داشته است. لیکن همچنان تا رسیدن به مقصد و جبران زمان از دست رفته راه درازی در پیش است