مداحان اهل بیت (ع) در شب دوم دهه اول ماه محرم به رسیدن خاندان آل الله به سرزمین کربلا و برپایی خیمه ها و دلشوره های حضرت زینب (س) می پردازند.
مداحان اهل بیت (ع) در شب دوم دهه اول ماه محرم به رسیدن خاندان آل الله به سرزمین کربلا و برپایی خیمه ها و دلشوره های حضرت زینب (س) می پردازند.به همین مناسبت توضیحات برخی کلید واژه ها تقدیم خوانندگان عزیز می شود:
خیمه گاه
محلى که امام حسین«ع»پس از رسیدن به سرزمین کربلا در آن سرزمین فرود آمد وخیمه زد. منطقه از آب فاصله داشت و با یک سلسله تپهها که از شمال شرقى تا جنوب وغرب کشیده مىشد محاصره شده بود.مجموعه این منطقه،یک نیم دایره تشکیل مىداد واهل بیت در همین محل استقرار یافته بودند.از میدان درگیرى و نیروهاى دشمن فاصلهداشت.در جایى بود که تیرهاى اردوى دشمن به آنجا نرسد.ولى سپاه انبوه کوفه،محل رامحاصره کردند.
خیمه حضرت زینب را پشتخیمه امام حسین نصب کردند و خیامجوانان بنى هاشم اطراف خیام زنان و اطفال بود.
خیمههاى افراشته،برخى محل اسکان نفرات بود و برخى خیمه آب و آذوقه وامکانات.خیمههاى اصحاب،جدا از خیمه اهل بیت و بنى هاشم بود.آرایش خیمههاحالت نعل اسبى داشت،بگونهاى که جمع و جور بود،نه متشتت و پراکنده،تا قابلحفاظت بیشترى باشد.در پشت این خیمهها خندق حفر شده بود تا از آن سمت، موردتهاجم قرار نگیرند.برخى از خیمهها هم مخصوص سلاح یا نظافت بود.صبح عاشورایاران امام به خیمه نظافت مىرفتند و خود را تمیز مىکردند.در مقابل همین خیمه بود کهبریر بن خضیر با عبد الرحمن بن عبد ربه از خوشحالى و شوق شهادت شوخى مىکردند.
خیمههاى حسینى در روز عاشورا از این قرار بوده است:
1-خیمه فرماندهى 2-خیمه امدادگران(اورژانس)3-خیمه سقاخانه و آبرسانى4-خیمه شهدا 5-خیمه انبار 6-خیمه نظافت و پاکیزگى 7-خیمه سنگرى(فقط بعنوانسنگر استفاده مىشده است)8-خیمه حضرت سجاد«ع»9-خیمههاى یاران10-خیمههاى بنى هاشم 11-خیمههاى خانوادگى(زنها،بچهها)12-خیمه حضرتزینب«ع».
پس از شهادت امام حسین«ع»دشمن به خیام حمله آورد و آنها را غارت کردو به آتش کشید.پیکر شهداى عاشورا، از میدان رزم به مقابل خیمهگاه آورده مىشد.
«...آنچه اکنون در کربلا،در جنوب غربى حرم حسینى به نام خیمهگاه(مخیم)موجوداست و زائران آنجا را زیارت کرده و به آن تبرک مىجویند،در زمانهاى قدیم نبوده است وبعدها در محل خیمهگاه امام حسین«ع»بنایى ساخته شد تا نشانى از آن مکان باشد.بناىفعلى ساختمان و قبه خیمهگاه،ساخته«مدحت پاشا»براى پذیرایى ناصر الدین شاه ودرباریان او بوده و به قولى هم«عبد المؤمن دده»آن را ساخته است.»
آتش زدن خیمهها
از جنایتهاى سپاه عمر سعد،آتش زدن خیمههاى امام حسین«ع»و اهل بیت او در روزعاشورا بود.پس از آنکه امام به شهادت رسید،کوفیان به غارت خیمهها پرداختند،زنها رااز خیمهها بیرون آوردند،سپس خیمهها را به آتش کشیدند.اهل حرم،گریان و پابرهنه دردشت پراکنده شدند و به اسارت در آمدند.
امام سجاد«ع»در ترسیم آن صحنه فرمودهاست:به خدا قسم هر گاه به عمهها و خواهرانم نگاه مىکنم،اشگ در چشمانم مىدود و بهیاد فرار آنها در روز عاشورا از خیمهاى به خیمه دیگر و از پناهگاهى به پناهگاه دیگرمىافتم،که آن گروه فریاد مىزدند:خانه ظالمان را بسوزانید!
این آتش،امتداد همان آتشزدنى بود که پس از رحلت پیامبر،در خانه زهرا«ع»با آن سوخت و آتش کینههایى بود کهاز بنى هاشم و اهل بیت در سینهها داشتند.به یاد این حادثه،در مراسم عاشورا در برخىمناطق رسم است که خیمههایى به نشان خیام اهل بیت بر پا مىکنند،ظهر عاشورا به آتشمىکشند،تا احیاگر یاد آن ستمى باشد که روز عاشورا بر خاندان رسالت رفت.
آتش به آشیانه مرغى نمىزنند گیرم که خیمه،خیمه آل عبا نبود.
کربلا
قبله اهل حقیقت کربلاست کربلا،او قبله اهل ولاست گر چه دارد کعبه،مروه با صفا لیک،کى دارد مناى کربلا؟ کعبه را گر زمزم است آب حیات کربلا را آب خضر آمد فرات رو نما عارف،صلات رکعتین در خم ابروى محراب حسین
«کربلا»،مدفن سید الشهداست،سرزمینى که عظیمترین حماسه خدایى بشر،درعاشوراى سال 61 در آن اتفاق افتاد و موجش سراسر تاریخ و پهنه جهان را فرا گرفت.
خاک آن،بوى خون مىدهد و تربت کربلا مقدس و الهامبخش است و در فضیلت آن،روایات بسیارى نقل شده است.
امام على«ع»پس از جنگ صفین،هنگام عبور از کربلا همراه برخى همراهان،چشمانش پر از اشگ شد و فرمود:اینجاست محل فرودآمدنشان...و ینجاستشهادتگاهعاشقان بىنظیر که در گذشته و آینده،نمونه ندارند:«...مصارع عشاق شهداء لا تسبقهم منکان قبلهم و لا یلحقهم من بعدهم...»
و به همین خاطر،«کربلا»سمبل ایثار و جانبازى وشهادتطلبى و شوق و شور حماسى شناخته شده است و در طول تاریخ نیز، کانونعشقهاى برتر بوده و همچون مغناطیسى،دلهاى مشتاق و شیداى معرفت را به سوى خودکشیده است.در حماسه دفاع مقدس ایران نیز،بسیارى از رزمندگان اسلام،به شوق کربلاو زیارت حرم حسینى،جبههها را درمىنوردیدند و با بعثیان کافر مىجنگیدند و رو بهکعبه عشق،کربلاى سید الشهدا«ع»شهید مىشدند،چون کربلا سمبل هر جایى است کهصحنه دیگرى حق و باطل باشد.
در حسرت کوى کربلا مىرفتند مشتاق به سوى کربلا مىرفتند گلگون تن و خونین کفن و بىپر و بال اینگونه به سوى کربلا مىرفتند
در روایات آمده است که سید الشهدا«ع»نواحى اطراف قبر خویش را از اهل نینوا وغاضریه به مبلغ شصت هزار درهم خریدارى کرد و به خود آنان صدقه داد و با آنان شرطکرد که مردم را به جایگاه قبرش راهنمایى کنند و هر که را به زیارت آن حضرت آید،سهروز مهمان نمایند و پذیرایى کنند.
بارى،کربلا نام یکى از شهرهاى کشور عراق است که در کنار رودخانه فرات قرارداشته است.این شهر،تا سال 61 هجرى،بیابان بوده است.از آن زمان به بعد،بر اثرشهادت حسین بن على«ع»در آن محل،بتدریج مورد توجه شیعیان آل على قرار گرفت وپس از بناى مرقدهاى شهدا،متدرجا مرکز جمعیت گردید و امروز،یکى از شهرهاىزیارتى عراق مىباشد که قریب 65000 تن جمعیت دارد و در ماههاى محرم و صفر وهنگام زمستان،به سبب ورود زایران،جمعیتشهر به صد هزار تن مىرسد.
در این که«کربلا»یعنى چه و ریشه لغوى آن چیست و از چه گرفته شده،بحثهاىمفصلى انجام گرفته است.
طبق برخى نقلها،این نام از ترکیب«کرب»و«ال»ساخته شدهاست،یعنى حرم الله،یا مقدس الله،«کرب»در لغتسامى به معناى«قرب»در عربىاست(کرب:قرب).اگر«ال»هم به معناى«الله»باشد،کربلا به معناى محلى است که نزدخدا،مقدس و مقرب است،یا«حرم خدا»است.
برخى هم آن را ترکیب یافته از«کوربابل»دانستهاند،یعنى مجموعهاى از آبادیها و روستاهاى بابل.موقعیتى که کربلا در آنقرار دارد،در بین النهرین است.این منطقه در گذشتههاى دور،مهد حوادث و احیاناتمدنها بوده است و بخشهاى گوناگونى از این ناحیه،نامهاى مختلف داشته است.کربلا، کور بابل،نینوا،غاضریه،کربله،نواویس،حیر،طف،شفیه،عقر،نهر علقمى،عمورا،ماریهو...که بعضى از اینها نام روستاها و آبادیهایى در این منطقه وسیع بوده است.
حرم مطهر امام حسین«ع»که در این شهر قرار دارد،تاریخچهاى مفصل دارد و دردورههاى مختلف تاریخى، بناى آن تغییرات و تعمیراتى یافته است.کربلا،شهرى است کهخاندانهاى ریشهدار در آن ساکن بودهاند.حوزه علمیه داشته و خانوادههایى شریف،ادیب و علماى برجسته از آن برخاسته و در آن زیستهاند.قبر حضرت عباس«ع»نیز درهمین شهر است.در قرون اخیر نیز شاهد تعدادى حوادث و انقلابها و فتنهها بوده است. ولى به هر حال،در کربلا بیش از نشانهاى جغرافیایى و تاریخى،باید مفاهیم والاى انسانىو شورگستریها و الهامبخشیهاى قداست آفرین را سراغ گرفت.
زینب«ع»
زینب کبرى سلام الله علیها،پیامبر خون شهداى کربلا و همراه حسین«ع»در نهضتخونین عاشورا.حضرت زینب،دختر امیر المؤمنین و فاطمه زهرا«ع»در سال پنجمهجرى،روز 5 جمادى الاولى در مدینه،پس از امام حسین«ع»به دنیا آمد.از القاباوست:عقیله بنى هاشم، عقیله طالبیین،موثقه،عارفه،عالمه،محدثه،فاضله،کامله،عابدهآل على.زینب را مخفف«زین اب»دانستهاند،یعنى زینت پدر.
امام حسین«ع»هنگام دیدار،به احترامش از جا برمىخاست.زینب کبرى،از جدشرسول خدا و پدرش امیر المؤمنین و مادرش فاطمه زهرا«ع»حدیث روایت کرده است.
این بانوى بزرگ، داراى قوت قلب،فصاحت زبان،شجاعت،زهد و ورع،عفاف وشهامت فوق العاده بود.
شوهرش، عبد الله بن جعفر(پسر عموى خودش)بود.از اینازدواج،دو پسر حضرت زینب به نامهاى محمد و عون،در کربلا به شهادت رسیدند.
وقتى امام حسین«ع»پس از امتناع از بیعت با یزید،از مدینه به قصد مکه خارج شد،زینب نیز با این دو فرزند،همراه برادر گشت.در طول نهضت عاشورا،نقش فداکاریهاىعظیم زینب، بسیار بود.سرپرست کاروان اسیران اهل بیت و مراقبت کننده از امامزین العابدین«ع»و افشاگر ستمگرىهاى حکام اموى با خطبههاى آتشین بود.زینب،همدختر شهید بود،هم خواهر شهید،هم مادر شهید،هم عمه شهید.پس از عاشورا و در سفراسارت،در کوفه و دمشق، خطابههاى آتشینى ایراد کرد و رمز بقاى حماسه کربلا وبیدارى مردم گشت.پس از بازگشت به مدینه نیز،در مجالس ذکرى که براى شهداى کربلاداشت،به سخنورى و افشاگرى مىپرداخت.وى به«قهرمان صبر»شهرت یافت.
در سال 63 و به نقلى 65 هجرى درگذشت.قبرش در زینبیه(در سوریه کنونى)است.
برخى نیز معتقدند مدفن او در مصر است.در کتاب«خیرات الحسان»آمده است:درمدینه قحطى پیش آمد.زینب همراه شوهرش عبد الله بن جعفر به شام کوچ کردند و قطعهزمینى داشتند.زینب در همانجا در سال 65 هجرى در گذشت و در همان مکان دفن شد.
صبح ازل طلیعه ایام زینب است پاینده تا به شام ابد نام زینب است در راه دین لباس شهامت چو دوختند زیبنده آن لباس بر اندام زینب است
بارزترین بعد زندگى حضرت زینب،همان پاسدارى از فرهنگ عاشورا بود که باخطابههایش، پیام خون حسین«ع»را به جهانیان رساند.در این زمینه،نوشتهها وسرودههاى بسیارى است،از جمله این شعر:
سر نى در نینوا مىماند اگر زینب نبود کربلا در کربلا مىماند اگر زینب نبود چهره سرخ حقیقت بعد از آن طوفان رنگ پشت ابرى از ریا مىماند اگر زینب نبود چشمه فریاد مظلومیت لب تشنگان در کویر تفته جا مىماند اگر زینب نبود زخمه زخمىترین فریاد،در چنگ سکوت از طراز نغمه وا مىماند اگر زینب نبود در طلوع داغ اصغر،استخوان اشگ سرخ در گلوى چشمها مىماند اگر زینب نبود ذو الجناح داد خواهى،بىسوار و بىلگام در بیابانها رها مىماند اگر زینب نبود در عبور از بستر تاریخ،سیل انقلاب پشت کوه فتنهها مىماند اگر زینب نبود
خود زینب نیز از فصاحت و ادب برخوردار بود.در هنگام دیدن سر بریده برادر،خطاب به او چنین سرود:«یا هلالا لما استتم کمالا...»بعدها هم در سوگ حسین«ع»
اشعارى سرود،با این مطلع:«على الطف السلام و ساکنیه...»:سلام بر کربلا و برآرمیدگانآن دشت،که روح خدا در آن قبهها و بارگاههاست.جانهاى افلاکى و پاکى که در زمینخاکى، مقدس و متعالى شدند،آرامگاه جوانمردانى که خدا را پرستیدند و در آن دشتها وهامونها خفتند.سرانجام،گورهاى خاموششان را قبههایى افراشته در برخواهد گرفت،وبارگاهى خواهد شد،داراى صحنهاى گسترده و باز...
آل الله
مقصود از آل الله و خاندان خدا،اهل بیت پیامبر«ص»اند.امام حسین«ع»خود ودودمان پیامبر را آل الله دانسته است،آنجا که مىفرماید:
«نحن آل الله و ورثة رسوله»،
در زیارت نیمه رجب امام حسین«ع»نیز مىخوانیم:
«السلام علیکم یا آل الله»که به عنوان زیارت اربعین هم نقل شده است.این،بخاطرشدت ارتباط و انتساب عترت پیامبر و امام حسین«ع»با خداوند و دین اوست و گویاخدایىاند و از دودمان خدا.تعبیر آل الله را جابر بن عبد الله انصارى هنگام حضور بر سرمزار حسین بن على«ع»در اربعین شهادتش در زیارتى که خوانده،به کار برده است.
به قریش نیز«آل الله»مىگفتهاند،زیرا در خانه توحید و مسجد الحرام بودند و با خانهخدا مرتبط بودند.امام صادق«ع»مىفرماید:«انما سموا آل الله،لانهم فى بیت اللهالحرام»
بویژه که عظمت قریش با تولد پیامبر اسلام در میان آنان افزایش یافت و با بعثتآن رسول خدا، انتسابشان به خداوند افزونتر شد«و عظمت قریش فى العرب و سمواآل الله».
ماخذ: فرهنگ عاشورا- استاد جواد محدثی