بامداد دوشنبه به وقت تهران، طلسم سینمای ایران برای دریافت جایزه اسکار بالاخره شکسته شد و اصغر فرهادی که به همراه دخترش، سارینا، پیمان معادی و لیلا حاتمی در سالن کداک تیاتر حضور یافته بود، موفق شد اسکار بهترین فیلم خارجیزبان را کسب کند. ساندرا بولاک، بازیگر مشهور که جایزه بهترین فیلم خارجی زبان را اهدا میکرد، نام ایران و «جدایی نادر از سیمین» را به زبان آورد تا به فهرست افتخارات سینمای ایران مجسمه طلایی اسکار هم اضافه شود.
بیشتر از 10 سال از زمانی میگذرد که هیجان امروز را با «بچههای آسمان» مجید مجیدی تجربه کرده بودیم. فیلمی که برای اولین بار به فهرست 5 نامزد نهایی بهترین فیلم خارجی زبان اسکار راه یافته بود اما در مرحله آخر ناکام ماند و آرزوی اسکار به دل سینمای ایران ماند. امسال اما وضعیت فرق داشت. «جدایی نادر از سیمین» آنقدر در جشنوارههای مختلف افتخار کسب کرده و نسبت به رقبایش جلوتر بود که کمتر کسی احتمال میداد جایزه بهترین فیلم خارجی زبان را به اثر دیگری بدهند.
دور افتخارات فیلم فرهادی با اولین نمایشهایش در جشنواره فجر و برلین آغاز شد. در برلین رکوردزنی کرد و هم خرس طلای بهترین کارگردانی را گرفت و هم خرس نقرهای برای مجموعه بازیهای بازیگرانش. فیلم که در جشنوارههای مختلف دیده شد، منتقدان لب به تحسین گشودند. امتیاز فیلم در سایتهایی چون متاکریتیک و imdb هر روز افزایش یافت. نمایش فیلم در فرانسه و برای عموم مردم هم با اقبال زیادی مواجه شد. پیام اخلاقی فیلم فرهادی جهانشمول بود و مردم از ملیتهای مختلف توانستند با آن ارتباط برقرار کنند. رقبای فرهادی در بخش بهترین فیلم خارجی زبان از کشورهای لهستان، بلژیک، هلند و کانادا بودند. فرهادی که روی سن رفت سخنانی درباره ایران و فرهنگ غنی ایرانی آماده کرده بود. فرهادی گفت: «از آکادمی اسکار و سونی پیکچرز(پخش کننده فیلم) و دوستانم مایکل بارکر و تام برنار متشکرم. سلام میکنم به مردم خوب سرزمینم. ایرانیهای زیادی در سرتاسر دنیا این لحظه را میبینند و همهشان از این اتفاق خوشحال هستند. آنها خوشحالند نه فقط بهخاطر این جایزه و سینما بلکه به این دلیل که در این دورانی که دائم از جنگ صحبت میشود و ترس و رعب بین کشورها رد و بدل میشود، نام ایران در این جا همراه با فرهنگش، فرهنگ غنی و کهنش برده میشود. این جایزه را به مردم کشورم تقدیم میکنم که به همه فرهنگها و تمدنها احترام میگذارند.» «جدایی نادر از سیمین» در بخش بهترین فیلمنامه هم رقیب آثاری چون «هنرمند»، «ساقدوشها»، «margin call» و «نیمه شب در پاریس» بود که البته در این بخش اسکار را به وودی آلن برای «نیمه شب در پاریس» واگذار کرد. وودی آلن طبق معمول در مراسم حضور نیافته بود. هشتاد و چهارمین دوره اسکار در کل ، شب چهرههای مهم بود: امسال اسپیلبرگ «اسب جنگی» و «ماجراهای تنتن» را داشت، مارتین اسکورسیزی «هوگو» را در ستایش سینما ساخته و ترنس مالیک بعد از سالها با یک فیلم در اسکار حضور یافته بود. هشتاد و چهارمین مراسم اسکار برنده قاطعی نداشت که مثل «ارباب حلقهها» یا «تایتانیک» همه جوایز را درو کند. جایزهها بین «هوگو»ی اسکورسیزی و «هنرمند» میشل هازاناویسیوس تقسیم شد. اولی بیشتر در بخشهای فنی جایزه گرفت و دومی جایزههای مهم اسکار مانند بهترین فیلمنامه اریجینال و بهترین کارگردانی و بهترین فیلم. اجرای مراسم امسال برعهده بیلی کریستال بود. کریستال مجری باسابقه اسکار است و امسال نهمین باری بود که میزبانی این مراسم را برعهده داشت. بامزه و صریح است و روی شوخیهایش حسابی کار میکند. امسال از مسائل سیاسی و رقابت جمهوریخواهان و دموکراتها در اسکار خبری نبود. احتمالا سال آینده که به انتخابات ریاستجمهوری آمریکا نزدیک میشویم، بیشتر از این شوخیها و حاشیهها در اسکار خواهیم دید. امسال اما شوخیهای کریستال با خود سینماگران و فیلمهایشان بود و البته یکی دوباری هم به بحران اقتصادی آمریکا و ماجرای والاستریت اشاره کرد، از جمله وقتی که مایکل داگلاس باید روی سن میآمد تا جایزه بهترین کارگردانی را بدهد.
از بخشهای جالب جوایز فیلمنامه اقتباسی بود که به جز «هوگو»، «مانیبال»، «تعمیرکار، خیاط، سرباز، جاسوس» هم فیلمنامه «فرزندان» الکساندر پین نامزد بود که جورج کلونی در آن بازی میکند و برای بازی در این نقش نامزد دریافت جایزه بهترین مرد مکمل هم بود و هم فیلمنامه فیلم «نیمه ماه مارس» که خود کلونی ساخته است. درنهایت اسکار به الکساندر پین رسید که روی صحنه گفت این جایزه را با جورج کلونی تقسیم میکند که نقش مهمی در ساخته شدن آن داشته است.
کریس راک جایزه بهترین انیمیشن را به «رنگو» داد که گور وربینسکی ساخته. وربینسکی وقتی روی سن رفت درباره انیمیشناش توضیح داد: «از من میپرسند که این انیمیشن مال بچههاست؟ واقعا نمیدانم. اما میدانم که بزرگترهایی که هنوز بچگی در وجودشان هست، از آن لذت خواهند برد.» از همان ابتدا گمانهزنیها حاکی از آن بود که ژان دوژاردن اسکار بهترین بازیگر نقش اول مرد را خواهد ربود. هرچند رقبای سرسختی مانند جورج کلونی، گری اولدمن و برد پیت داشت اما بازی او در «هنرمند» در نقش هنرپیشه فیلمهای صامت به قدری خیرهکننده بود که تقریبا همه مطمئن بودند اسکار به او اهدا خواهد شد. ژان دوژاردن روی سن هم به فیلمهای صامت و هنرپیشگان آن زمان ادای احترام کرد و گفت: «اولین اسکار سال 1929 برگزار شد. آن زمان بیلی کریستال نداشتند و داگلاس فربنکس اجرای مراسم را برعهده داشت.
بلیت مراسم فقط 5 دلار بود و کل مراسم 15 دقیقه بیشتر طول نکشید. خب زمانه تغییر کرده است. از داگلاس فربنکس سپاسگزارم و خیلی از شما که در این سالن حضور دارید و در همه این سالها الهامبخش من بودید.» جایزه بهترین بازیگر نقش اول زن هم تقریبا قطعی بود. به جز اینکه نقش مریل استریپ در فیلم «بانوی آهنی»، نقش اسکاری محسوب میشود، خود او هم بازیگر مورد علاقه آکادمی است و رکورددار 17 بار نامزدی برای دریافت جایزه اسکار که البته تنها 2 بار موفق به دریافت آن شده است. بازی در نقش مارگارت تاچر سومین اسکار او را هم برایش به ارمغان آورد. منتقدانی که فیلم را دیدهاند، بازی قوی و باورپذیر استریپ را یکی از مهمترین عوامل موفقیت فیلم میدانند. استریپ که خیلی احساساتی است و هنوز هم بعد از 17 بار نامزدی موقع خواندن اسمش اشک در چشمانش حلقه زده بود، روی سن گفت: «وقتی اسمم را خواندند میتوانستم صدای نصف مردم را در گوشم بشنوم که میگویند: دوباره اون؟ نه! این جایزه برای من اهمیت زیادی دارد ولی از آن مهمتر دوستی و عشق و لذتی است که موقع فیلم ساختن با هم تقسیم میکنیم دوستان من.» رقبای اصلی استریپ برای دریافت اسکار، مایولا دیویس برای فیلم «خدمتکار» و رونی مارا بودند. اسکار همیشه دو بخش پرطرفدار داشت. یکی بخش بزرگداشتها که الان 2-3 سالی است آن را حذف کردهاند و در یک مراسم جداگانه که پیش از اسکار برگزار میشود از چهرههای مهم تقدیر میکنند و دیگری بخش یادبود که درگذشتگان هر سال را نشان میدهد و اهالی سینما به آنها ادای احترام میکنند. امسال در بین درگذشتگان چهرههایی چون الیزابت تیلور، سیدنی لومت، بن گازارا و ریچارد لیکاک به چشم میخوردند که دوستداران سینما در ایران باید این آخری را به یاد داشته باشند که 3 سال پیش در جشنواره سینما حقیقت مهمان ایران بود و مستندهای فوقالعادهای چون «پرتره استراوینسکی» از وی به نمایش درآمد.
فیلم «هنرمند» توانست جایزه بهترین موسیقی متن را هم از آن خودش کند که خیلیها پیشبینیاش را میکردند. بخصوص که فیلم صامت است و بخش اعظمی از آن را موسیقی تشکیل میدهد. سرسختترین رقیب «هنرمند» در این بخش موسیقی هاوارد شور برای فیلم «هوگو» بود که واقعا تحسین برانگیز است. هشتاد و چهارمین دوره اسکار در بخش کارگردانی نامهای مطرحی داشت. به جز هازاناویسیوس که از فرانسه آمده و البته با «هنرمند» توانسته نام خودش را به عنوان یک کارگردان طراز اول بینالمللی جا بیندازد، بقیه نامهایی که نامزد دریافت جایزه اسکار بهترین کارگردانی بودند، همه از فیلمسازان باسابقه و اسکاری محسوب میشدند. وودی آلن، مارتین اسکورسیزی، الکساندر پین و ترنس مالیک نامزدهای این بخش بودند. حدس زدن اینکه اسکار کارگردانی به چه کسی میرسد کار دشواری بود. اسکورسیزی به هر حال در «هوگو» توانایی فوقالعادهاش را در کارگردانی نشان میدهد، ترنس مالیک هر چند سال یکبار فیلم میسازد و بعید نبود که اسکار بهترین کارگردانی را برای «درخت زندگی» بگیرد اما درنهایت باز هم میشل هازاناویسیوس برنده این بخش بود. «هنرمند» که فیلمی در ستایش سینمای کلاسیک است، امسال در همه جشنوارهها مورد توجه قرار گرفت و هازاناویسیوس با همین فیلم توانست در مجامع جهانی به عنوان یک فیلمساز خوب مطرح شود. شرایطش بیشباهت با اصغر فرهادی و «جدایی نادر از سیمین» نیست.
پایانبخش هشتاد و چهارمین دوره اسکار، اهدای جایزه بهترین فیلم بود که تام کروز برای دادن آن روی صحنه آمد. «هنرمند» اسکار بهترین فیلم را از آن خودش کند.