عشق است زنده یاد ناصر خان حجازی و استقلال

این آلبوم یک ماه است که منتشر شده است و همان‌طور که خودتان هم در سوال به آن اشاره کردید، کار مشترکی از من و سیامک آقایی است. از آنجا که سیامک آقایی از شاگردان زنده‌یاد مشکاتیان بوده است، بعد از فوت ایشان تصمیم گرفتیم کنسرتی به یادش با نام یاد باد برگزار کنیم و این تصمیم را به مرحله اجرا نیز گذاشتیم. 

بعد از آن که 2 شب در تالار وحدت روی صحنه رفتیم، با سیامک آقایی صحبت کردیم و تصمیم گرفتیم به طور همزمان سی‌دی و دی‌وی‌دی آن را هم منتشر کنیم. این کاری بود که برای اولین بار در این سطح صورت می‌گرفت، بویژه این که ما درشب کنسرت با 11 دوربین به ضبط آن پرداختیم. به این ترتیب، با انتشار این آلبوم، فکر می‌کنم آلبوم تصویری مناسب و در خور موسیقی اصیل ایرانی منتشر کرده‌ایم که راه را برای دیگران باز می‌کند.

ببینید خود من چند آلبوم مانند سایه‌های سبز، سعدی‌نامه که از سوی انتشارات حوزه هنری منتشر شد و همین طور باده نوشین داشته‌ام که آن طور که باید بعد از انتشار خوب و مناسب توزیع نشدند. اگرچه این آلبوم‌ها نیز در نوع خود موفق بوده‌اند، اما همان طور که گفتم به دلیل مشکل توزیع نامناسب نتوانستند آن‌طور که باید در معرض دید دوستداران قرار گیرند. متاسفانه حتی اگر بهترین کارها از سوی یک خواننده خوانده شود ولی پخش آن مطلوب نباشد، آن آلبوم به هدر می‌رود. من به شخصه در این ارتباط، مدتی است که تصمیم گرفته‌ام تمام کارهای خود را به ناشر و پخش‌کننده مطمئنی بسپارم تا هم خروجی مناسبی حاصل شود و هم تمام کارهای من از یک صافی عبور کند.

متاسفم که بگویم اغلب آلبوم‌های موسیقی از سرمایه‌گذار و حامی‌ برخوردار نیستند. در واقع، در حوزه موسیقی اصیل ایرانی هیچ حامی‌ مالی وجود ندارد. در حالی که این حوزه به متولی و حمایت‌کننده نیازمند است. نکته جالب این است که مساله‌ای به نام حامی‌ مالی در زمینه موسیقی پاپ بیشتر به چشم می‌خورد تا موسیقی اصیل. دلیل این امر را هم که گرایش حامیان مالی به سرمایه‌گذاری بر آلبوم‌های پاپ بیش از موسیقی اصیل ایرانی است، نمی‌دانم چیست.

به نظر می‌رسد آنها هم پشتیبانی در این زمینه انجام نمی‌دهند یا اگر هم باشد درباره بعضی از هنرمندان این اتفاق می‌افتد.

درباره قسمت نخست سوال شما باید بگویم که خود من به شخصه تصمیم ندارم در سال‌های آینده خیلی به سمت شعرهای سپید، نو یا به اصطلاح بی‌وزن بروم. دلیلش هم این است که شعر نو اساسا با موسیقی کلاسیک ایرانی سازگار نیست. حالا گاهی شعرهایی به واسطه فضایی که می‌سازند و کلماتی که دارند می‌توانند مورد استفاده آهنگساز و خواننده این عرصه قرار بگیرند، اما به طور معمول اشعار شاعرانی چون حافظ، سعدی، خیام، جامی‌ و... با موسیقی اصیل سازگارتر است و خواننده‌ای مثل من با این اشعار ارتباط بیشتری برقرار می‌کند. البته شما به شعر 2 آلبوم به نام گل سرخ یا سبوی تشنه اشاره کردید که اخوان ثالث و دکتر کدکنی شاعران این شعرها بوده‌اند. درباره انتخاب این نوع اشعار نیز باید بگویم، آثار این شخصیت‌ها همواره دارای پشتوانه محکم، علمی ‌و ادبی بوده، در حیطه ادبیات فارسی اطلاعات زیادی داشته و شعرشان هم از ریشه‌های ادبیات کهن فارسی بر آمده است. دلیل انتخاب اشعار این بزرگان روی این دو آلبوم نیز داشتن چنین خصایصی بوده است. اما در مجموع، همان‌طور که ذکر کردم، موسیقی اصیل ایرانی روی اشعار کلاسیک، بیشتر می‌نشیند و با شعر بی‌وزن و نو همسازی چندانی ندارد.

این دو حالت دارد؛ در حالت اول ممکن است آهنگساز از یک شعر خوشش بیاید یا از آن خاطره داشته باشد و براساس آن آهنگی می‌سازد و ما می‌خوانیم، حالت دوم این است که آوازهای تصانیف تماما به انتخاب خودمان است.

همین طور است. این کار یکی از سخت‌ترین کارهای من به شمار می‌رود، به طوری که تا به حال این قدر وقت برای ضبط یک آلبوم نگذاشته بودم. می‌توانم بگویم ضبط آلبوم سبوی تشنه، 15ساعت طول کشید. یعنی کار را در 2 روز متوالی انجام می‌دادیم. آهنگساز این اثر، آرش کامور است که درحال حاضر نیز در گروه راز و نیاز به نواختن کمانچه مشغول است. به هرحال، این آلبوم را پارسال ضبط کردیم، اما به دلایلی هنوز منتشر نشده است. بخشی از تصانیف این آلبوم در دستگاه ماهور و بخشی دیگر در دستگاه همایون است و همان طور که ابتدای صحبتم هم اشاره کردم کار عجیبی بود و انرژی زیادی از ما گرفت. خودتان هم در سوال به برخی خصوصیات این آلبوم اشاره کردید که 70 درصد آن روی اوج بود. این باعث می‌شد بالاترین صدای خود را استفاده کنم. البته این را اضافه کنم که در زمان ضبط این آلبوم، در حال و هوای خوبی به سر می‌بردم. سخت ورزش می‌کردم و صدا و بدنم، کشش کافی را داشتند و به بیان ساده‌تر همه چیز برای تهیه این آلبوم آماده بود.

به خاطر این که میکس این آلبوم هنوز به مرحله نهایی نرسیده و اگر ترافیک کاری من اجازه دهد، در طول امسال به انتشار آن می‌پردازیم.

بستگی به شرایط و ویژگی‌های خود کار دارد. تور این کنسرت سال گذشته به همراه گروه دستان با همکاری یک نوازنده هندی اجرا شد. ما در اروپا 11 کنسرت دراین ارتباط اجرا کردیم و قرار است از 19 خرداد نیز تور داخلی این کنسرت را از تالار وحدت آغاز کنیم و به شهرهای مختلف هم سفر کرده و در این شهرها نیز برنامه‌هایی داشته باشیم.

ملاک من بیشتر روی بازیگرانی است که در چنین مجموعه‌هایی به ایفای نقش می‌پردازند. ضمن این که همیشه پیش از شروع کار، قسمتی از فیلم خام را برای من می‌فرستند و من آن را می‌بینم یا موسیقی سریال را گوش می‌دهم و درباره خواندن تیتراژ آن فکر می‌کنم. به عنوان مثال؛ سال گذشته که قرار بود خوانندگی سریال سال‌های مشروطه را به عهده داشته باشم همین روند در پیش گرفته شد. اگر بتوانم با کاری ارتباط برقرار کنم مسلما قبول می‌کنم. در این بین هم البته سریال‌هایی بوده‌اند که به من پیشنهاد داده شده که نپذیرفته‌ام. در عین حال، آهنگساز سریال هم برای من از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. من در زمینه خواندن تیتراژ مجموعه‌های تلویزیونی از محضر آهنگسازان پیشکسوتی چون مجید انتظامی‌در سریال شیخ بهایی یا شهریار با استاد فرهاد فخرالدینی بهره‌مند بوده‌ام. در سریال پریدخت به آهنگسازی آریا عظیمی‌نژاد و 2 سریال سال‌های مشروطه و تبریز در مه از محمدرضا ورزی نیز شناخت و پیش‌زمینه‌ای داشتم و با نگرش و طرز فکر آنان آشنا بودم که مرا به همکاری تشویق کرد که جملگی کارهای خوبی هم بوده‌اند.

این مساله بستگی به برنامه‌گذار دارد.

ببینید در مملکت ما درحیطه موسیقی متاسفانه، بیشتر فعالان به فکر جیب خودشان هستند. ما برنامه‌گذاران منظم و با دقت کم داریم. روی این اصل، بیشتر برنامه‌ها از یک جور بی‌نظمی ‌و آشفتگی برخوردار است. در برخی موارد مشاهده می‌کنیم که به هنگام برپایی کنسرت‌ها هنوز سالن، هماهنگ نشده یا صدا برداری در اغلب مواقع خوب انجام نمی‌شود، اما در خارج از کشور نظم و انسجام بسیار خوبی در برپایی کنسرت‌ها وجود دارد که بر کیفیت کار می‌افزاید.

همین طور است. امروز حتی موسیقی هند از ما پیشروتر است. به خاطرم هست در یکی از این سفرها به کشور آلمان، در فروشگاهی، آهنگ هندی پخش می‌شد و من همان جا از خودم سوال کردم، چرا نباید یک موسیقی ایرانی در این فروشگاه به گوش برسد. البته جهانی نشدن ما دلایل سیاسی هم دارد و این که نسبت به ایران سیاه‌نمایی‌های زیادی انجام شده و خب مسلما این مساله در عدم پررنگ شدن موسیقی ما نقش زیادی داشته است. در حالی که فکر می‌کنم با تبادل فرهنگی میان ملت‌ها می‌توان به مرزهای جهانی دست یافت. چون همان‌طور که می‌دانید موسیقی اصیل ایرانی همواره از قابلیت فراگیر شدن برخوردار بوده است که متاسفانه امکانات و بسترسازی کافی دراین زمینه صورت نگرفته است.

نمی‌گویم برنمی‌آید، اما سخت است. اگر به خاطرتان باشد در اوایل گفت‌وگو به مساله حامی‌ و پشتیبان مالی اشاره کردم. اگر هم بخش خصوصی بتواند به تنهایی به اجرای یک کنسرت و تامین هزینه‌های آن در خارج از کشور بپردازد، مگر چند نفر حامی ‌این مساله می‌شوند؟ کم. خیلی انگشت شمارند این تعداد و هر کسی هم این کار را نمی‌کند.

این اپرا کار عظیمی ‌بود ولی همان طور که شما اشاره کردید به دلیل کمبود اطلاع‌رسانی هرگز در ایران بازتاب نیافت و شاید خیلی‌ها خبر اجرای آن را هم تا این لحظه نداشتند. آهنگساز این اپرا آرموند‌ هامار بود که پیشتر نیز در فیلم بابا عزیز با هم همکاری داشتیم. ما این اپرا را در پاریس، ونیز و سواحل دریای مدیترانه در ایتالیا برگزار کردیم. بویژه در پاریس در سالنی که 40هزار نفر جمعیت را در خود جای داده بود. این کار 40 بازیگر داشت و ما آن را در قالب 8 شب اجرا کردیم. همین طور در میدان سن مارکوی ونیز، برای اجرای این اپرا سنی ترتیب دادند که یک شرکت پوشاک حامی‌ مالی پرقدرت آن بود. همین طور در شهر لکوست فرانسه نیز به اجرای این اپرا پرداختیم.

از تحریرهای هنرمندان ایرانی خوششان می‌آید و تعجب می‌کنند. موسیقی ما را دوست دارند. فرانسوی‌ها و آلمانی‌ها بیشتر درباره موسیقی ایران تحقیق و تفحص می‌کنند. به عنوان مثال از بین فرانسوی‌ها، ژان دورینگ بهترین ردیف میرزا عبدالله را نوشته است.

قطعه وطنم همان ایران جوان است که عامه مردم آن را به نام وطنم می‌شناسند و اصولا این طور جا افتاده است. این قطعه در واقع اولین سرود ملی در زمان قاجار به شمار می‌رود. به دستور قاجاریه در آن زمان به موسیو لومر دستور داده شد که یک سرود ملی بسازد و او هم این را ساخت. البته اولش بدون شعر بود و به شکل مارش اجرا می‌شد. بعدها پیمان سلطانی آمد و قطعاتی به آن اضافه کرد و آن را سرو سامان داد و با ارکستر ملل اجرایش کردیم. من اولین کسی بودم که این قطعه را در ارکستر ملل خواندم. هیچ نمونه ضبط شده از این قطعه نیست و ما آن را به همان شکل ارکستر ملل اجرا کردیم. البته من این کار را با تنظیم آقای سیاوش بیضایی اجرا کردیم. زنده‌یاد بیژن ترقی نیز نام ایران جوان را بر این قطعه نهاد.

به هرحال فعالیت برای من در این ارکستر افتخاری بود. من 6 سال در محضر استاد فخرالدینی بودم و در این مدت، چهل پنجاه کنسرت نیز اجرا کردیم. می‌توانم بگویم بخش اعظم تجربیات صحنه‌ای من با ارکستر ملی کامل شد.

بله تا چند روز آینده برای انجام تمرینات راهی پاریس هستم و بعد از آن هم این اپرا را در مراکش اجرا می‌کنیم.

همان‌طور که اشاره کردم، قراراست 19 خرداد به مدت 5 شب با گروه دستان و با همکاری نوازنده‌ای هندی، کنسرتی به نام گل سرخ به آهنگسازی حمید متبسم و بخشی از دریای بی‌پایان به آهنگسازی سعید فرج‌پوری را اجرا کنیم. البته برنامه‌های دیگری هم داریم. مثل انتشار آلبوم یار و دیار و سبوی تشنه که در طول مصاحبه درباره‌اش صحبت کردم. یک کار دیگر هم دارم که هنوز نهایی نشده و احتمال می‌دهم طی ماه‌های آینده ضبط آن را شروع کنیم