عشق است زنده یاد ناصر خان حجازی و استقلال

فوتبال باشگاهی در قاره‌کهن در سال‌های اخیر دچار تحول بسیاری شده است، ابتدا این رقابت‌ها از سال 1967 در قالب مسابقاتی با عنوان جام باشگاه‌های آسیا آغاز شد و در سال‌های بعدی جام در جام و سوپر جام به رقابت تیم‌های باشگاهی در این قاره اضافه شد تا در نهایت به دو جام معتبر لیگ قهرمانان آسیا و AFC کاپ تبدیل شود.

از سال 2011 هم فوتبال باشگاهی آسیا با عنوان "لیگ حرفه‌ای فوتبال آسیا" پیگیری شد که باشگاه‌های هر کشور در صورت رعایت قوانین مدنظر AFC، تعداد سهمیه‌های خود را در این رقابت‌‎های افزایش می‌دهند. متاسفانه فوتبال ایران به دلیل مشکلات سخت افزاری و نرم افزاری باشگاه‌هایش، دو سهمیه حضور مستقیمش در این جام را از دست داد و دو سهمیه حضور در پلی‌آف را بدست آورد. در مطلب زیر به تاریخچه فوتبال باشگاهی در قاره آسیا بصورت مختصر اشاره شده است:

تاریخچه مسابقات فوتبال باشگاهی در آسیا:

فوتبال باشگاهی در آسیا از سال 1967 در قالب مسابقاتی با عنوان جام باشگاه‌های آسیا آغاز شد، که هاپوئل رژیم اشغالگر قدس فاتح دو دوره نخست این رقابت‌ها شد. تاج (استقلال سابق) در سومین دوره این جام در دیدار نهایی 2 بر یک هاپوئل را شکست داد و نخستین تیم ایرانی لقب گرفت که این جام را بالای سر برده است. چهارمین دوره هم با قهرمان مکابی رژیم اشغالگر قدس به پایان رسید.

در حالیکه جام پنجم قرار بود با حضور تیم‌های رنجرز هنگ کنگ، تاج (استقلال) ایران، مکابی رژیم اشغالگر قدس، القادسیه کویت و هومنت من لبنان برگزار شود، با انصراف تیم‌های رنجرز، القادسیه و هومنت من به دلیل حضور نماینده رژیم اشغالگر قدس، مسابقات لغو شد.البته پس از لغو این دوره از مسابقات تا سال 1985 رقابت‌های فوتبال باشگاهی در قاره کهن برگزار نشد اما از سال 1985 این مسابقات در قاره آسیا مجددا آغاز شد که تیم "دوو رویالز" کره جنوبی با برتری 3 بر یک برابر الاهلی عربستان در دیدار نهایی این جام، نخستین قهرمان رقابت‌ها لقب گرفت.

طی 17 سال برگزاری این جام، کره جنوبی با 6 عنوان قهرمانی (سوون بلووینگز و پوهانگ استیلرز هر کدام 2 بار و دوو رویالز و ایلهواچونما هر کدام یک بار) عنوان پرافتخارترین کشور در این مسابقات را از آن خود کرد که سوون سامسونگ این کشور هم آخرین قهرمان جام باشگاه‌های آسیا لقب گرفت.تیم‌های باشگاهی ایران با سه قهرمانی (استقلال دو بار و پاس یک بار)، ژاپن (یومیوری، فروکاوا و جوبیلوایواتا هرکدام یک بار)، رژیم اشغالگر قدس (هاپوئل 2 بار و مکابی یک بار) در رده‌های بعدی قرار دارند. تیم‌های باشگاهی عربستان (الهلال 2 بار) و تایلند (تای فارمرز بانک 2 بار) این جام را فتح کردند و تیم‌های باشگاهی لیائوبنگ چین و السد قطر نیز هرکدام یک مرتبه به قهرمانی این مسابقات دست یافته‌اند.

فارمرز بانک تایلند نخستین تیمی بود که دو مرتبه بصورت متوالی قهرمان این جام شد. تیم‌های پوهانگ استیلرز و سوون سامسونگ هم در دو سال پشت سر هم جام قهرمانی این مسابقات را بالای سر بردند.

اسامی قهرمانان مسابقات جام باشگاه‌های آسیا:
1986: دوو رویالز کره جنوبی 3 - الاهلی عربستان یک
1987: فروکاوای ژاپن (دیدارهای نهایی در قالب یک گروه چهار تیمی برگزار شد)
1988: یومیوری ژاپن 3 - الهلال عربستان صفر (الهلال به دلیل اعتراض به برنامه‌ریزی جام ‌در بازی فینال شرکت نکرد)
1989: السد قطر 3 - الراشد عراق 3 (السد به دلیل گل‌های بیشتر در خانه حریف قهرمان شد)
1990: لیائونینگ چین 2 - نیسان ژاپن یک
1991: استقلال ایران 2 - لیائونینگ چین یک
1992: الهلال عربستان یک (4) - استقلال ایران یک (3)
1993: پاس ایران یک - الشباب عربستان صفر
1994: فارمرزبانک تایلند 2 - عمان کلوپ یک
1995: فارمرزبانک تایلند یک - العربی قطر صفر
1996: ایلهواچونما کره جنوبی یک - النصر عربستان صفر
1997: پوهانگ استیلرز کره جنوبی 2 - ایلهواچونما کره جنوبی یک
1998: پوهانگ استیلرز کره جنوبی صفر (6) - دالیان چین صفر (5)
1999: جوبیلوایواتا کره جنوبی 2 - استقلال ایران یک
2000: الهلال عربستان 3 - جوبیلوایواتا کره جنوبی 2
2001: سوون سامسونگ کره جنوبی یک - جوبیلو ایواتا کره جنوبی صفر
2002: سوون سامسونگ کره جنوبی صفر (4) - آنیانگ کره جنوبی صفر (2)

از سال 1990 رقابتی تحت عنوان جام در جام باشگاه‌های آسیا که تیم‌های قهرمان جام حذفی کشورهای این قاره اجازه حضور در این بازی‌ها را داشتند، آغاز شد. پرسپولیس تهران با برتری برابر المحرق بحرین فاتح نخستین دوره این مسابقات نام گرفت و الهلال عربستان در سال 2-2001 با شکست چونبوک موتورز آخرین عنوان قهرمانی این رقابت‌ها را از آن خود کرد.در این جام که عمری 12 ساله داشت، عربستان با 6 قهرمان (الهلال (2 مرتبه)، القادسیه، النصر، الاتحاد و الشباب) سرآمد دیگر کشورهای آسیایی است، ژاپن با پنج قهرمانی (نیسان (2 مرتبه)، یوکوهاما، هیراتسوکا و شیمیزو) در رده دوم قرار دارد و پرسپولیس هم تنها عنوان قهرمانی فوتبال ایران در جام در جام آسیا را کسب کرده است.

نیسان ژاپن با دو بار قهرمانی متوالی در این جام رکوردار است و تیم الهلال عربستان هم در طی پنج سال دو بار قهرمان این جام شد که آخرین جام قهرمانی هم به این تیم عربستانی رسید.

اسامی قهرمانان مسابقات جام در جام آسیا:
1990-91: پرسپولیس ایران یک - المحرق بحرین صفر
1991-92: نیسان ژاپن 6 - النصر عربستان یک
1992-93: نیسان ژاپن 2 - پرسپولیس ایران یک
1993-94: القادسیه عربستان 6 - ساوث چینا 2
1994-95: یوکوهاما مارینوس ژاپن 2 - الشعب امارات یک
1995-96: بلمار هیراتسوکا ژاپن 2 - الطلبه عراق یک
1996-97: الهلال عربستان 3 - ناگویا گرامپوس ژاپن یک
1997-98: النصرعربستان یک - سوون سامسونگ کره جنوبی صفر
1998-99: الاتحاد عربستان 3 - چونام دراگونز کره جنوبی 2
1999-2000: شیمیزو ژاپن یک - الزورا عراق صفر
2000-1: الشباب عربستان 4 - دالیان چین 2
2001-2: الهلال عربستان 2 - جئونبوک هیوندای کره جنوبی یک

مسئولان برگزاری مسابقات فوتبال باشگاهی در قاره آسیا از سال 1995 طرح رقابتی تحت عنوان "سوپر جام باشگاه‌های آسیا" را اجرایی کردند و طی آن تیم‌های قهرمان جام باشگاه‌ها و جام در جام آسیا برابر هم به میدان می‌رفتند که یوکوهاما مارینوس ژاپن با پیروزی 4 بر 3 برابر فارمرزبانک تایلند نخستین قهرمان این جام لقب گرفت.

صحنه‌ای از دیدار ذوب‌آهن ایران و ایلهواچونما کره‌جنوبی در فینال سال 2010

اسامی قهرمانان سوپر جام آسیا:
1995: یوکوهاما مارینوس ژاپن 4 - فارمرز بانک تایلند 3
1996: ایلهواچونما کره جنوبی 6 - بلمار هیراتسوکا ژاپن 3
1997: الهلال عربستان 2 - پوهانگ استیلرز کره جنوبی یک
1998: النصر عربستان یک - پوهانگ استیلرز کره جنوبی یک(النصر به دلیل گل زده در خانه حریف قهرمان شد)
1999: جوبیلو ایواتا ژاپن 2 - الاتحاد عربستان 2 (جوبیلو ایواتا به دلیل گلزنی در خانه حریف قهرمان شد)
2000: الهلال عربستان 3 - شیمیزو اسپالس ژاپن یک
2001: سوون سامسونگ کره جنوبی 4 - الشباب عربستان 3
2002: سوون سامسونگ کره جنوبی یک - الهلال عربستان یک (سوون سامسونگ به دلیل گلزنی در خانه حریف قهرمان شد)

تاریخچه لیگ قهرمانان آسیا:
تا سال 2002 مسابقات فوتبال درقاره آسیا تحت دو عنوان جام باشگاه‌ها و جام در جام آسیا برگزار می‌شد اما کمیته برگزاری مسابقات باشگاهی در این قاره پس از پایان مسابقات در سال 01-2000 تصمیم گرفت همانند رقابت‌های اروپایی با ادغام این دو جام پیکارها را در قالب لیگ قهرمانان آسیا برگزار کند.

همچنین درکنار این جام برای تیم‌های درجه سوم آسیا مسابقات دیگری به نام جام AFC در نظر گرفته شد تا این تیم‌ها فرصت حضور در بازی‌های قاره‌ای را از دست ندهند. البته با گذشت زمان در نحوه برگزاری آن تغییرات بسیاری بوجود آمد ولی همچنان دیدگاه ثابتی برای برگزاری آن وجود ندارد و هر 2 سال تغییراتی در شکل انجام مهمترین رقابت باشگاهی در قاره آسیا صورت می گیرد.

تاکنون تیم‌های فوتبال سپاهان اصفهان (هشت مرتبه)، استقلال تهران (شش مرتبه)، پرسپولیس (چهار مرتبه)، ذوب‌آهن اصفهان (سه مرتبه)، صبای قم (دو مرتبه) و پاس تهران، فولادخوزستان، سایپای کرج و مس کرمان نمایندگان ایران در دوره‌های گذشته این جام بوده‌اند که تیم‌های سپاهان و ذوب آهن با کسب عنوان نایب قهرمانی، تنها افتخارات تیم‌‎های باشگاهی ایران در این جام را بدست آورده‌اند.

امسال هم تیم‌های سپاهان اصفهان (قهرمان لیگ) و استقلال تهران (قهرمان جام حذفی) بصورت مستقیم و تیم تراکتورسازی تبریز (تیم دوم لیگ برتر) در مرحله گروهی این مسابقات حضور دارند اما صبای قم با شکست برابر الشباب امارات در مرحله پلی‌آف از حضور در مرحله گروهی این مسابقات محروم شد.

ضمن اینکه نباید فراموش کرد آخرین قهرمانی تیم‌های ایرانی در مسابقات باشگاهی آسیا به سال 1993 باز می‌گردد که طی آن تیم پاس ایران موفق شد با پیروزی برابر الشباب عربستان عنوان قهرمانی آن رقابت‌ها را از آن خود کرد.

قهرمانان ادوار مختلف لیگ قهرمانان آسیا:
2003: العین امارات 2 - بک تراساسونا تایلند یک (رفت 2 بر صفر به سود العین - برگشت یک بر صفر به سود بک تراساسونا)
2004: الاتحاد عربستان 6 - ایلهواچونما کره‌جنوبی 3 (رفت یک بر 3 به سود ایلهواچونما - برگشت صفر بر 5 به سود الاتحاد)
2005: الاتحاد عربستان 5 - العین امارات 3 (رفت  یک بر یک - برگشت 4 بر 2 به سود الاتحاد)
2006: جئونبوک کره‌جنوبی 3 - الکرامه سوریه 2 (رفت 2 بر صفر به سود جئونبوک - برگشت 2 بر یک به سود الکرامه)
2007: اوراواردز ژاپن 3 - سپاهان ایران یک (رفت یک بر یک - برگشت 2 بر صفر به سود اوراوا)
2008: گامبا اوزاکا ژاپن 5 - آدلاید یونایتد استرالیا صفر (رفت 3 بر صفر - برگشت 2 بر صفر)
2009: پوهانگ استیلرز کره‌جنوبی 2 - الاتحاد عربستان یک
2010: ایلهواچونما کره‌جنوبی 3 - ذوب‌آهن ایران یک
2011: السد قطر 2 (4) - جئونبوک موتورز کره جنوبی 2 (2)
2012: اولسان هیوندای کره‌جنوبی 3 - الاهلی عربستان صفر

بررسی عملکرد تیم‌های ایرانی در باشگاه‌های آسیا

پیش از تراکتورسازی تبریز، تیم‌های استقلال، پرسپولیس و پاس تهران، ملوان بندر انزلی، سایپا و بهمن کرج، سپاهان و ذوب آهن اصفهان، صبای قم، فجر شهیدسپاسی و برق شیراز، مس کرمان، فولاد خوزستان و شاهین اهواز سابقه حضور در باشگاه‌های آسیا را دارند. نگاهی کوتاه به عملکرد تیم‌های ایرانی در رقابت‌های آسیایی داریم.

نخستین دوره رقابت‌های جام باشگاه‌های آسیا در سال 1967 آغاز شده اما بین سال‌های 1971 تا 1984 دچار وقفه شد. همچنین جام در جام باشگاه‌های آسیا که قهرمانان جام حذفی در آن شرکت می‌کردند از سال 90 میلادی برگزار شد. لیگ قهرمانان آسیا که از رقابت‌های اروپایی اقتباس شده است از سال 2002 جایگزین دو رقابت قبلی آسیا شده و دیگر جام باشگاه‌های آسیا و جام در جام باشگاه‌های آسیا برگزار نمی‌شود.

استقلال تهران

استقلال تهران پرافتخارترین تیم ایرانی است که در سال‌های 1970 و 1990 به مقام قهرمانی آسیا دست یافته است. در سال 1991 و 1998 استقلالی‌ها به عنوان نایب قهرمانی رضایت داده و در 1971 و 2001 به عنوان سوم دست یافتند اما تمام افتخارات استقلال مربوط به جام باشگاه‌های آسیا بوده و در لیگ قهرمانان آسیا این تیم به افتخار قابل ذکری دست نیافته است.استقلال تهران در 13 دوره از باشگاه‌های آسیا حضور داشته که حاصل 65 بازی آسیایی این تیم 33 برد، 16 مساوی و 16 باخت است.

پرسپولیس تهران

پرسپولیس تهران در سال 1990 قهرمان نخستین دوره جام در جام باشگاه‌های آسیا شد. دوره بعدی در فینال مغلوب نیسان ژاپن شد و در لیگ قهرمانان آسیا نیز سه بار به مقام سومی دست یافته، اما در لیگ قهرمانان آسیا همانند رقیب سنتی‌اش هیچ افتخاری کسب نکرده است.

تیم پاس تهران در سال 1992 به شکل عجیبی قهرمان آسیا شد. پاسی‌ها  از تیم امارات شکست خورده و مقابل نماینده پاکستان مساوی کردند تا به لطف تفاضل گل بهتر نسبت به حریف پاکستانی صعود کنند. اما در مرحله نیمه نهایی نماینده ژاپن را شکست داده و در فینال نیز الشباب عربستان را مغلوب کردند.

به غیر از این قهرمانی پاسی‌ها یک دوره دیگر در جام باشگاه‌های آسیا و یک دوره در لیگ قهرمانان سابقه حضور داشتند که در اولی در مراحل اولیه مسابقات حذف شدند.

سایپای کرج

سابقه دو دوره در جام باشگاه‌های آسیا را دارد که در سال 94 توسط تیم نفتچی ازبکستان حذف شد اما در سال 1995 به عنوان چهارمی بسنده کرد. در سال 2008 نیز سایپا در لیگ قهرمانان آسیا در همان مرحله گروهی حذف شد.

بهمن کرج

این تیم در جام حذفی سال 74 تیم تراکتورسازی تبریز  را شکست داده و راهی جام در جام باشگاه‌های آسیا شد و در همان مرحله اول اسیر یک تیم گمنام لبنانی شده و از دور رقابت‌های کنار رفت.

سپاهان اصفهان

سپاهانی‌ها فرصت حضور در جام باشگاه های آسیا و  جام در جام باشگاه‌های آسیا را نداشتند، اما از دومین دوره رقابت‌های جام قهرمانان در سال 3-2002 پای ثابت این مسابقات بوده و در سال 2007 به بازی پایانی این رقابت‌ها نیز راه یافت که بازی رفت با اورا دایموند ژاپن یک بر یک مساوی کرد اما بازی برگشت را دو بر صفر واگذار کرد تا نخستین نماینده ایران در رقابت‌ها جام قهرمانان آسیا باشد که تا مرحله فینال صعود کرده است.

ذوب‌آهن اصفهان

عملکرد کاملا مشابه با سپاهان در رقابت‌های آسیایی دارد با این تفاوت که در دو دوره گذشته این رقابت‌ها برخلاف همشهری خود، موفق به حضور در این رقابت‌ها نشده است.

ذوب آهن نیز از سال 2003 به رقابت‌های آسیایی پا گذاشته و در سال 2010 به دیدار فینال این رقابت‌ها راه یافت که در تک بازی برگزار شده در ژاپن با نتیجه 3 بر 1 مغلوب  تیم سئونگنام ایلهوا چونما کره جنوبی شد.

افتخارات ایران در جام  قهرمانان باشگاه‌های آسیا به صعود تیم‌های سپاهان و ذوب آهن به دیدار پایانی  محدود می‌شود.

ملوان بندرانزلی

ملوان بندر انزلی یکی از بدشانس‌ترین تیم‌های ایرانی در رقابت‌های آسیایی است. این تیم در سال 55 در نخستین جام حذفی کشور تراکتورسازی را شکست داد و قهرمان شد اما در آن سال رقابت‌های آسیایی با وقفه مواجه بود. در سال 66 ملوان با قهرمانی در جام حذفی به رقابت‌های آسیایی راه یافت و دور اول با برتری مطلق مقابل نمایندگان پاکستان، مالدیو و سریلانکا و زدن 21 گل زده به دور دوم راه یافت اما به دلیل مشکلات مالی امکان حضور در مرحله نهایی این رقابت‌ها که به صورت متمرکز برگزار می‌شد، نشد. ملوان در دهه 70 نیز  جواز حضور در جام در جام باشگاه‌های آسیا را کسب کرد که مقابل نماینده اردن در انزلی یک بر یک کرده و با تساوی بدون گل در اردن  از ادامه این رقابت‌ها بازماند.

برق شیراز

با قهرمانی جام حذفی در سال 76 به جام در جام آسیا راه یافت اما در همان مرحله اول حذف شد.

فجر سپاسی شیراز

فجر سپاسی شیراز نیز با قهرمانی در جام حذفی به رقابت‌های آسیایی راه یافت اما در مرحله اول و در ضربات پنالتی مغلوب تیم اماراتی شده و از صعود به دور دوم بازماند.

صبای قم

این تیم هم با نام صباباتری تهران و هم بعد از تغییر نام به صبای قم سابقه حضور در باشگاه‌های آسیا را دارد. صبای قم امسال نیز در مرحله پلی آف مغلوب تیمی از امارات شده و از راه یابی به مرحله گروهی بازماند.

مس کرمان

سابقه دو بار حضور در جام قهرمانان آسیا را داشته و یکبار موفق به صعود از گروه خود شده که توسط دیگر تیم ایرانی ذوب آهن حذف شد.

شاهین اهواز

با قهرمانی در جام حذفی سال 68 به باشگاه‌های آسیا راه یافت و دور مقدماتی را با اقتدار به پایان برد، اما در مرحله نهایی با نتایج 5 بر صفر و دو بر صفر مغلوب تیم‌های الدینگ چین و الطلبه عراق شده و از صعود به مرحله نیمه نهایی بازماند.

فولاد خوزستان

حضور این تیم در جام قهرمانان آسیا مصادف شد با از دست دادن بازیکنان شاخص این تیم و افت شدید و در نهایت فولاد خوزستان در رقابت‌های آسیا توفیقی کسب نکرد.